Ağırlıklı tip asfalt plentleri, her seferinde bir harman
yapan plentlerdir. Yapılan harman miktarı, plent mikserinin kapasitesine
bağlıdır ve günümüz teknolojik koşullarında 1.800 kg ile 7.200 kg arasında
değişmektedir. Şekil 4.24’te ağırlıklı tip bir asfalt plentinin tüm prosesleri
yer almaktadır. Daha önceki bölümlerde açıklandığı gibi, agreganın ısıtılması
ve kurutulması, emisyon kontrol sistemi ve bitümlü sıcak karışımın depolanması,
ağırlıklı tip ve sürekli tip asfalt plentlerinde aynı işlemler ile
gerçekleşmektedir.
Ağırlıklı ve sürekli tip plentlerin işlemleri arasındaki
farklılıklar, agreganın karışıma katılırken beslenmesi ve karıştırma işleminin
gerçekleşme biçimleri. Ağırlıklı tip plentlerde, kurutucudan çıkan sıcak
agregalar sıcak asansörler yardımıyla üretim kulesine taşınır. Üretim kulesi
yukarıdan aşağıya doğru sırasıyla; eleme ünitesi, sıcak bunkerler ve mikser
bölümlerinden oluşmaktadır. Eleme ünitesi, farklı boyutlardaki birçok
titreşimli elekten oluşan ve agregayı boyutlarına göre ayıran bir sistemdir.
Boyutlarına göre ayrılan agregalar daha sonra sıcak bunkerlere aktarılırlar.
Sıcak bunkerler, iyi derecede izole edilmiş ve agregayı ısı kaybı olmaksızın
muhafaza edebilen depolardır. Üretimin devamlılığının sürdürülebilmesi için,
sıcak bunkerlerde yeterli miktarda agreganın bulunması gerekmektedir. Bu
nedenle sıcak bunkerlerde, agreganın belirli bir seviyenin altına düşmesi ya da
üstüne çıkması durumunda uyarı veren duyargalar mevcuttur. Bu duyargalar
sayesinde sıcak bunkerlerde agreganın tükenmesi önceden engellenmekte ve
üretimin devamlılığı sağlanmaktadır. Ayrıca bu duyargalar, bunkerlerin aşırı
dolmasını ve bunkerler arası farklı gradasyondaki agregaların karışmasını
önlemektedir. Sıcak bunkerlerde bulunan agregalar, karışıma katılmak için
tartılmalıdır. Tartım işlemi, sıcak bunkerlerin hemen altında bulunan tartım
kovalarında yapılır. Biriktirmeli olarak tartılan malzeme, bir harman için
yeterli toplam kütleye ulaştığında, tartım kovası kapakları açılır ve agrega
mikserlere boşaltılır. Tartım kovasından miksere boşaltılan agrega, uygun
miktarda bitümlü bağlayıcının, kapalı ve izoleli kovalarda tartılıp, karışıma
eklenmesinden sonra karıştırılmaya başlanır. Bitümün karışıma eklenmesi, sprey
çubuğu aracılığıyla, püskürtme işlemi ile gerçekleştirilir.
Bunkerlerin kapağının açılmasından, mikserin kapağının
açılmasına kadar geçen süreye karıştırma süresi denir. Karıştırma süresi,
karışıma giren malzemelerin uniform bir şekilde dağılmasını sağlayacak kadar
uzun olmalıdır. Fakat, çok uzun süreli karıştırma işlemlerinde, bitümlü
bağlayıcının hava ile aşırı temas etmesini ve yapısının bozulmasına neden
olabilir. Bu nedenle, kaliteli bir üretim gerçekleştirmek için karıştırma
süresinin optimum değerinin belirlenmesi önemlidir. Aşağıdaki Şekil 4.25’te
mikserde gerçekleştirilen karıştırma işleminin adımları, açıklamalarıyla
beraber görülmektedir.
Sürekli tip asfalt plentleri
Sürekli tip asfalt kaplama plentlerinde üretim şekli, ağırlıklı tip
asfalt plentlerine göre daha basittir. Bu tip plentlerde karıştırma işlemi
kurutucuda ya da ek bir döner mikserde gerçekleştirilmektedir. Sürekli tip
üretim yapan plentlerdeki kurutucu, ağırlıklı tip plentlerin kurutucularına
benzemektedir. Aralarındaki tek fark, sürekli tip plentlerde kurutucu
içerisinde agreganın nemden arındırılmasından sonra karıştırma işleminin de
yapılmasıdır. Sürekli tip plentlerde, agrega elekleri, sıcak bunkerler, tartım
kovaları ve mikser şaftlı mikser yoktur. Agrega gradasyonu soğuk besleme ile
kontrol edilmektedir. Agreganın kırma–eleme tesisinden ya da soğuk bunkerlerden
doğru gradasyonda gelmesi çok önemlidir, çünkü karışıma girecek malzeme
miktarını denetleyecek başka ölçüm sistemi yoktur. Sürekli tip plenltere ait
prosesler Şekil 4.26’da görülmektedir (Asphalt Institute, 1998). Soğuk
bunkerlerde depolanmış malzeme, kurutucu besleme bandı ile karışım işleminin de
gerçekleştirildiği kurutucu/miksere aktarılır. Bu tip plentlerde, kurutucu
besleme bandında kantar sistemi bulunmaktadır. Bu nedenle, kurutucu besleme
bandı, tartılı besleyici bant sistemi olarak da bilinmektedir. Plentteki bu
kantar, karışıma bağlayıcı bitümü pompalayan sistemle uyumlu olarak çalışmaktadır.
Kurutucu/mikserin içerisinde agrega ve bağlayıcı
karıştırılırken, emisyon kontrol sistemi tarafından açığa çıkan toz ve filler
tanecikleri toplanır. İstenilen karışım sağlandıktan sonra hazırlanmış olan
asfalt betonu, kurutucu/mikserden sıcak silolara aktarılır ve uygulama için bu
sıcak silolardan kamyon ve diğer taşıyıcı araçlara aktarılır. Sürekli tip
plentlerde üretim, isminden de anlaşılacağı gibi kesintisiz bir şekilde
olmalıdır. İstenilen kaliteye ulaşmak için bu tip plentlerde sistem, üretime giren
malzemeler tarafından uniform bir şekilde beslenmelidir. Uniform olmayan
malzemelerle besleme yapılması ya da plent rejimini bozacak duraklamalar,
kaliteli asfalt betonu üretilmesinde büyük ölçüde engel teşkil etmektedir.
Asfalt plentlerinde otomasyon Asfalt plentlerinde üretim
aşamaları önemli ölçüde gözlem gerektiren bir yapıdadır. Günümüzde üretim
aşamaları otomasyon sistemleri ile en iyi şekilde gözlemlenmektedir. Karışıma
girecek agrega miktarı, kurutucu içerisindeki sıcaklık, bitümlü bağlayıcının
sıcaklığı, emisyon sisteminin basıncı ve bu değerler gibi üretim için önem
taşıyan birçok değer, bilgisayarlı otomasyon sistemleri ile takip edilmektedir.
Otomasyon sistemleri genel olarak dört bölümden oluşmaktadır. Bu bölümler;
Otomasyonun yapıldığı bilgisayar ve masası PLC (Programmable Logic Controller)
ve kumanda piyano panosu Motor kontrol ve güç panoları Saha cihazları’dır.
Otomasyon sisteminin sağladığı avantajlar ise şunlardır; Sistemdeki tüm
ekipmanların arıza durumları, anında otomasyon sisteminden izlenebildiğinden
arızaya zaman kaybetmeden müdahale söz konusudur. Son kullanıcının istekleri de
göz önünde bulundurularak oluşturulmuş senaryoya göre çalışan otomasyon
sistemi, saha ekipmanlarına hatasız kumanda edeceğinden dolayı insan inisiyatifinde
çalışan sistemlere oranla çok daha güvenli ve tehlikesiz olacaktır. Otomasyon
sistemleri, insan hatalarını ortadan kaldırdığı gibi çok az sayıda bir
personelle de kontrol altında tutulabilir.
Sistemin çalışması modernize edilmiş olup sistemdeki ekipmanların
ömrünü uzatır. Sisteme ait parametrelerin anlık değerlerinin izlenebilmesinin
yanında geçmişe dönük değerlere de ulaşmak mümkündür. Bunları rapor halinde
alabilme imkânı da mevcuttur. Böylece tüm tesisin performansı hakkında bilgi
sahibi olunur ve gerekli tedbirlerin zamanında alınmasına imkân verir. Son
teknoloji ile kurulan otomasyon sistemleri, yazılım ve donanım olarak son
derece açık sistemlerdir. Sonradan genişleyebilme ve değiştirilebilme
özelliklerine sahiptir. Hatta başka sistemler de otomasyon sistemine entegre
edilebilir.
Asfalt plent seçiminde dikkat edilmesi gereken hususlar
Önceki bölümlerde de açıklandığı gibi, asfalt plentleri
üretim şekillerine göre iki farklı tipte değerlendirilmektedir. Bu tipler,
ağırlıklı (batch type) ve sürekli (drum type) olarak üretim yapan plentlerdir.
Ağırlıklı tip asfalt plentlerinde üretim döngüsü, her
seferinde bir harman üretimin yapılmasıyla tamamlanır ve kapasiteleri 1 saat
içerisinde yaptıkları toplam harman miktarının ton olarak ölçülmesiyle elde
edilir. Bu kapasiteler 120 ton/saat değerlerinden başlayarak, 540 ton/saat
değerine kadar çıkabilmektedir. Ağırlıklı tip asfalt plentlerinin en önemli
avantajlarının başında, makul stok oranları ile ihtiyaca yönelik üretimin
rahatlıkla karşılanmasıdır. Kapsamında bulunan eleklerin boyutlarına göre sıcak
karışımdaki agreganın gradasyonunu ayarlama özelliğine sahip olan ağırlıklı tip
plentler, istenilen reçeteye göre elek boyutlarının değiştirilmesine de olanak
sağlamaktadır. Örneğin, 3/8 inçlik elek kullanarak bir kamyon için küçük bir
karışım üretebilmekte, sonra 3/4 inçlik eleğe geçilerek ikinci kamyon için
başka bir karışım hazırlanabilmekte ve 1/2 inçlik diğer bir elek kullanarak
üçüncü kamyonun karışımı hazırlanabilmektedir. Ağırlıklı tip plentlerde üretim
bir çok adımın gerçekleşmesi ile yapılmaktadır. Bu adımlar ağırlıklı tip asfalt
plentlerine çok yönlü olma özelliğini kazandırmakla birlikte, aynı tip karışımı
hazırlayan operasyonlar için bir zayıflık oluşturmaktadır. Ağırlıklı tip asfalt
plentlerinde üretim zamanının %30’ u sıcak bunkerlerdeki agregaların tartılması
ve boşaltılmasında harcanmaktadır. Bu nedenle sürekli aynı tip karışımın
üretildiği ve karışım reçetesinde sıklıkla değişimin gerçekleşmediği üretimlerde,
ağırlıklı tip asfalt plentlerinin kullanılması tercih edilmemektedir
(Roads&Bridges, 1997). Sürekli tip asfalt plentlerinde üretim, her
seferinde bir harman şeklinde olarak değil, süreklidir. Sistem istenilen
karışım reçetesine uygun olarak beslendiği sürece üretim devam eder.
Agregaların kurutulduğu ısıtıcı tambur, içerdiği mikser sayesinde aynı zamanda
karışımın gerçekleştiği yerdir. Sürekli tip asfalt üretim plentlerinin
kapasiteleri 4 ton/saat değerinden, 800 ton/saat değerlerine kadar çıkmaktadır.
Fakat yaygın olarak 150 ton/saat ve 400 ton/saat aralığında kapasiteye sahip
asfalt plentleri tercih edilmektedir. Ağırlıklı tip asfalt plentlerine göre
sürekli tip asfalt plentlerinde üretim, birçok prosesin elemine edilmesinden
dolayı daha basite indirgenmiş ve dolayısı ile daha ekonomik bir hale
gelmiştir. Bu tip plentlerin diğer bir avantajı ise üretimin sürekli olmasından
kaynaklanan yüksek kapasiteleridir. Fakat farklı karışım reçetelerinin
üretilmesi gerektiği durumlarda sürekli tip plentler tercih sebebi
olmamaktadır. Çünkü, farklı tip karışımların oluşturulabilmesi için bu tip
plentelerde fazla silolara, operasyon gücüne ve ekipmanlara ihtiyaç
duyulmaktadır. Genellikle büyük ve aynı tip üretimlerin yapılacağı durumlarda
sürekli tip asfalt plenlteri seçilmektedir. Kısacası, ilk yatırım maliyetleri
yüksek olan asfalt plentlerinin seçimini yaparken, yatırımın uzun ömürlü
olmasına, işletme giderlerinin ekonomik olmasına, kullanımının pratik olmasına,
servis ve yedek parça temininin kolay olmasına dikkat edilmelidir. Ülkemiz
koşulları göz önünde bulundurulduğunda, ağırlıklı tip asfalt plentlerinin
ülkemiz koşullarına daha uygun olduğu görülmektedir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder